Genoodzaakt door de uit de hand gelopen zorgkosten moeten we de komende jaren een omslag maken van ‘zorgen voor’ naar ‘zorgen dat’. De zelfredzaamheid en verantwoordelijkheid van burgers vormen hierbij het uitgangspunt. De menselijke maat moet terug in de zorg. Mooie termen waaraan we met elkaar de komende jaren inhoud moeten geven in de praktijk. Maar hoe doe je dat, waar begin je mee?
Door de grote omvang van de budgetkortingen is één ding duidelijk, het moet echt anders. En door de kortlopende overgangsregelingen moet het snel. Voor zorgorganisaties is er geen tijd voor grondig onderzoek en het maken van uitgebreide plannen. Het is van belang dat op bestuursniveau snel besluiten worden genomen en kaders worden vastgesteld waarbinnen de medewerkers aan de slag kunnen met de noodzakelijke veranderingen. Aan welke groep cliënten wil de organisatie zorg en ondersteuning bieden, waarop wil het zich onderscheiden van anderen en welke mate van zelfsturing krijgt het personeel hierbij?
Door de complexiteit van de veranderingen merken we dat de neiging bestaat om besluiten uit te stellen. Alles hangt met alles samen waardoor zorgorganisaties in de langdurige zorg te maken krijgen met zorgkantoren, zorgverzekeraars en gemeenten. Daarnaast veranderen de regels op landelijk niveau nogal eens als gevolg van de diverse lobby’s die worden gevoerd. Er is op onderdelen nog veel onduidelijk en dat zal de komende tijd ook nog wel blijven. Maar afwachten is geen optie. Besluiteloosheid leidt tot onrust. Door als zorgorganisatie een duidelijke visie uit te dragen en actief in contact te treden met zorgkantoren, zorgverzekeraars en gemeenten is het mogelijk om inbreng te hebben in de ontwikkelingen.
Van zowel cliënten(vertegenwoordigers) als medewerkers horen we dat ze het belangrijk vinden om te weten hoe de zorgaanbieder zich voorbereidt op de ontwikkelingen en zich hierbinnen positioneert. Zowel qua visie en inhoud, maar ook wat dit betekent voor het personeel. Gezien de noodzakelijke omslag zal niet iedereen binnen de organisatie deze verandering mee kunnen maken. Dit vraagt om duidelijkheid vanuit het bestuur naar de medewerkers en cliënten. Dit betekent veel praten met elkaar. Elkaar informeren over de beleidsmatige koers die is ingezet, de keuzes die de zorgorganisatie daarbij maakt en de consequenties voor de cliënten en het personeel.
Dit sluit aan bij de ervaringen die uit de evaluatie van de Experimenten Regelarme Instellingen (ERAI) naar voren komen die we voor brancheorganisatie ActiZ hebben verricht. Professionals zijn in staat om de noodzakelijke verandering tot stand te brengen, mits ze de noodzakelijke duidelijkheid, ruimte en coaching krijgen. De meeste tijd gaat zitten in het bereiken van de noodzakelijke cultuuromslag om te denken vanuit de eigen kracht van de cliënt. De experimenten tonen aan dat deze omslag zijn vruchten afwerpt. Het leidt tot meer tevredenheid bij cliënten en professionals, de kwaliteit van zorg verbetert en de kosten lijken te verminderen.
Het is een uitdaging om zorg te verlenen vanuit de eigen kracht van de cliënt. Om de aanwezige deskundigheid en potentie van de professionals anders te gebruiken en gezamenlijk de noodzakelijke veranderingen te realiseren. Om deze verandering tot stand te brengen, hebben we binnen bureau HHM op verschillende thema’s spellen ontwikkeld: zelfsturende teams, de basisbeginselen van de Wmo, het Sociaal Wijkteam, Samen voor de jeugd en het Zorg in de buurt-spel (www.veranderenmetspellen.nl). Spellen waarmee de deelnemers gezamenlijk op een ontspannende manier kennis delen, de dialoog aangaan en invulling geven aan de noodzakelijke veranderingen.
De noodzakelijke veranderingen vragen veel van alle betrokken partijen. Vanuit bureau HHM leveren we hieraan een bijdrage door op bestuurlijk niveau mee te denken en te adviseren om snel beslissingen te nemen en de koers uit te zetten. En door begeleiding bij verandertrajecten en de inzet van concrete instrumenten op tactisch en operationeel niveau. Vanuit de overtuiging dat we met elkaar de zorg en ondersteuning voor mensen die het nodig hebben, kunnen behouden en verbeteren.
dr. Patrick Jansen (p.jansen@hhm.nl)
