Zorg voor kwetsbare mensen in de gehandicaptenzorg vraagt soms om aanvullende expertise. Om de mogelijkheden hiervoor in kaart te brengen, ontwikkelde bureau HHM in samenwerking met Comyoo de Wegwijzer complexe gehandicaptenzorg. Ook maakten we een filmpje waarin we inzoomen op de Crisis- en ondersteuningsteams (C.O.T.’s). Beiden zijn door minister Helder aangeboden aan de Tweede Kamer met de Kamerbrief over stand van zaken rondom de complexe gehandicaptenzorg. Het Ministerie van VWS (onze opdrachtgever), Zorgkantoren, CCE, crisisregisseurs en zorgaanbieders waren betrokken bij het proces.

Soms is de zorg complexer dan een team of aanbieder alleen kan bieden. Dan is het fijn om hulp van andere professionals te krijgen. De Wegwijzer laat zien via welke routes extra ondersteuning, expertise en consultatie in te zetten is. Deze is in eerste instantie ontwikkeld om de maatregelen voor complexe zorg, die in het kader van het programma Volwaardig leven zijn ontwikkeld, meer bekendheid te geven. Dit betreft het Maatwerkproces (voorheen Maatwerkplekken) en de Crisis- en ondersteuningsteams (C.O.T.’s). Omdat deze maatregelen niet op zichzelf staan en het juist van belang is om bij problemen tijdig te interveniëren, schetsen we met de Wegwijzer het complete palet aan mogelijkheden voor aanvullende expertise, Zo organiseren partijen samen de beste inzet van tijd en middelen rondom complexe zorgvragen.

De Wegwijzer beschrijft vijf situaties, variërend van een stabiele situatie waarin het goed gaat met de persoon met een verstandelijke beperking tot de situatie waarin sprake is van een acute crisis waarbij direct moet worden ingegrepen. Bij elke situatie staan indicatoren beschreven met tips en mogelijkheden voor een aanpak. Daaronder staat welke expertises er kunnen worden ingezet. Hierbij gaat het om interne expertise, externe expertise, het proces bij (dreigende) crisis en het proces bij het ontbreken van aanbod. De C.O.T.’s en het Maatwerkproces zijn beide onderdeel van deze Wegwijzer.

De positie van C.O.T.’s binnen de crisisregeling
Daarnaast hebben we voor de C.O.T.’s een uitlegfilmpje gemaakt waarin de positie van de C.O.T.’s binnen de crisisregeling duidelijk wordt toegelicht.

Achtergrond
In het kader van het (inmiddels afgeronde) programma Volwaardig leven zijn maatregelen in gang gezet om meer passende zorg voor mensen met een complexe zorgvraag te realiseren. Er zijn Maatwerkplekken gecreëerd voor mensen die elders geen passende zorg kunnen krijgen vanwege hun complexe zorgvraag. Er is een landelijk dekkend netwerk van crisisregisseurs neergezet. Zij bepalen welke interventie voor een Wlz-cliënt met een verstandelijke beperking in crisis nodig is. En er zijn crisis- en ondersteuningsteams (C.O.T.’s) opgezet bestaande uit een aantal gespecialiseerde zorgverleners. Deze zorgverleners kunnen op locatie adviseren bij een (dreigende) crisissituatie, op aanvraag van een zorgorganisatie. Het C.O.T. neemt de zorg niet over. Het team biedt extra ondersteuning aan de zorgverleners die met de cliënt werken, bijvoorbeeld via observatie, probleemanalyse en coaching on the job.

Deze maatregelen zijn door bureau HHM gevolgd en geëvalueerd van 2020 tot en met 2022 om zichtbaar te maken wat dit betekent voor mensen met een beperking en de professionals en wat dit mogelijk aanvullend nog vraagt van alle betrokkenen. Uit deze evaluatie bleek dat de Maatwerkplekken en C.O.T.’s een duidelijke eigen plek en meerwaarde hebben, waarbij tevens een olievlekwerking is ontstaan van bewustwording van de noodzaak én de potentie om de complexe zorg te verbeteren.

Om de positie en de effectiviteit van de Maatwerkplekken en C.O.T.’s verder te versterken, hebben wij in de genoemde evaluatie verschillende aanbevelingen gedaan. Eén van de aanbevelingen is gericht op het verbeteren van de communicatie rondom de Maatwerkplekken en C.O.T.’s en de uitwisseling van ervaringen / intervisie tussen aanbieders met Maatwerkplekken en tussen C.O.T.’s. Deze aanbevelingen zijn opgevolgd met als resultaat onder andere de volgende publicaties:

Wegwijzer complexe gehandicaptenzorg
Crisis en Ondersteuningsteam C.O.T. – uitlegfilm
Handreiking crisiszorg – De werkwijze bij crisissituaties in de Wlz
Rapportage Intervisie & Communicatie complexe gehandicaptenzorg